Onlangs kwam ik een advertentie tegen voor een nieuw schoonmaakmiddel. Op het etiket stond dat het: zonder fosfaten, zonder kleurstoffen, zonder geurstoffen en, wat me helemaal omverblies, zonder microplastics – de moderne schrik.
Bij dit alles heeft niemand geprobeerd om met even grote letters aan te geven wat er in dit schoonmaakmiddel zit en in welke hoeveelheid. Maar precies zulke opvallende “zonder…” opschriften kunnen ook op een fles gedestilleerd water worden aangebracht, maar dat maakt het nog geen schoonmaakmiddel. Waarom wordt aangenomen dat een product dat iets mist beter is dan een product waarin iets (anders) aanwezig is? Waarom is het voor een schoonmaakmiddel belangrijk dat er geen kleurstoffen in zitten, terwijl de aanwezigheid van tensiden (oppervlakte-actieve stoffen, de basis van elk detergent) niet belangrijk is?
Je moet ook voorstellen om toe te voegen “zonder asbest”, “zonder Vikingen”, “niet getest op nationale minderheden”, enzovoort. Oplichters in de marketing verkopen met succes een gat in een donut in plaats van de donut zelf en vragen daar geld voor.
En het gaat niet alleen om de flessen. Om een gat in een donut te verkopen, besteden marketeers bewust tijd en middelen aan het ontnemen van bepaalde eigenschappen en kenmerken van een product, zodat ze meer kunnen verkopen. Een voorbeeld? Low-cost luchtvaartmaatschappijen die, als je niet betaalt, opzettelijk de stoelen in het vliegtuig omwisselen, zodat je niet naast medepassagiers kunt zitten. Het is hetzelfde als het verkopen van sandwiches. Opzettelijk een beetje smeren met rommel, om te proberen sandwiches zonder rommel voor een hogere prijs te verkopen.
Spotify verkoopt een “Premium” abonnement zonder advertenties. Echter, 95% van de advertenties die je op Spotify hoort, zijn geen commerciële advertenties, maar opzettelijke en opdringerige tussenstukken die de dienst “Premium” zelf adverteren. Met andere woorden, Spotify heeft niet zoveel advertenties en adverteerders, maar heeft wel een duidelijke wens om de gebruikerservaring van de gratis versie te verslechteren. “Probeer een gebakje met stront en stel je voor hoe het zou zijn zonder stront.”
Kijk om je heen, overal wordt ons aangeboden te betalen voor het ontbreken van iets. Van de beruchte microplastics of GMO’s tot het in rekening brengen van de keuze van zitplaatsen in het vliegtuig. De wereld is gevuld met producten waarvoor bij de verkoop bijzondere inspanningen zijn geleverd om hun nut en functionaliteit te beperken: speciale blokkering van bepaalde functies, speciale invoering van ongemakken. Speciale beperkingen, waarvan de invoering paradoxaal genoeg een “minder premium” product duurder maakt in kosten dan een “premium” product. En iedereen denkt slimmer te zijn dan de anderen. Van bezorgdiensten die speciaal magazijnen organiseren zodat zendingen die tegen een lagere tarief worden verzonden een paar dagen blijven liggen, tot autofabrikanten die opzettelijk operaties in de productielijn opnemen om de GPS-navigator te blokkeren, terwijl deze al in elke auto is ingebouwd.
In het kader van deze algemene afglijding naar “taartjes met stront” hebben we ook kortingen van “tot 50%” in plaats van “vanaf 50%”. We krijgen op websites beloftes over wanneer het product verzonden wordt, in plaats van wanneer het geleverd zal worden. We kunnen zelfs vinden dat het product “niet eerder dan…” geleverd zal worden. We zijn al moe van vliegtickets “vanaf 10€” en andere sterretjes-voetteksten, waaruit blijkt dat er in de belangrijkste advertentie geen waarheid te vinden is.
Als men vroeger bij de verkoop van voedsel vertelde hoeveel vitamines, mineralen en andere nuttige stoffen erin zaten, dan worden voedingsmiddelen nu verkocht als “suikervrij”, “glutenvrij”, “vleesvrij”, “caloriearm”, “vetvrij”. Onder het label “bio” verstaan we “afwezigheid van chemie”, terwijl het in werkelijkheid gaat om voedsel van twijfelachtige kwaliteit, juist omdat “chemie” niet “van alle soorten” is. Maar voor de gemiddelde consument is het gemakkelijker om zijn hersens te laten wassen dan ze met iets inhoudelijks te vullen. En voor de verkoper is het makkelijker om te schrijven over de afwezigheid van iets (wat willekeurig kan zijn) dan om te schrijven over de aanwezigheid van iets (en te zorgen voor de aanwezigheid daarvan in het product).
Als het script van de film “Idiocracy” nu geschreven zou worden, zouden alle producten in de idiote toekomst niet “elektrolyten bevatten”, maar juist “zonder zware metalen” zijn, laten we zeggen.
Alles wijst erop dat we alleen maar zullen moeten betalen om met rust gelaten te worden.